Τζόζεφ Κάμπελ (1904-1987)

Τζόζεφ Κάμπελ (1904-1987)

Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, στις 26 Μαρτίου 1904 από ρωμαιοκαθολικούς γονείς και μεγάλωσε στο προάστιο του Νιου Ροσέλ.

Ξεκίνησε τις σπουδές του στο κολέγιο Ντάρτμουθ, στους τομείς της Βιολογίας και των Μαθηματικών, ωστόσο σύντομα διαπίστωσε ότι τον ενδιέφεραν περισσότερο οι ανθρωπιστικές επιστήμες. Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, όπου σπούδασε αγγλική λογοτεχνία (B.A., 1925) και μεσαιωνική λογοτεχνία (M.A., 1927). Κατόπιν πήγε στην Ευρώπη με διετή υποτροφία, κατά τη διάρκεια της οποίας σπούδασε αρχαία γαλλικά και σανσκριτικά στα Πανεπιστήμια του Παρισιού και του Μονάχου. Λίγο μετά την επιστροφή από την Ευρώπη, ο Κάμπελ εγκατέλειψε τη διδακτορική του σπουδή στο Κολούμπια, επειδή δεν υπήρχαν σύμβουλοι καθηγητές για να υποστηρίξουν το σχέδιό του να μελετήσει τη μεσαιωνική λογοτεχνία, τα σανσκριτικά και τη σύγχρονη τέχνη.

Εκείνη την περίοδο βρήκε ελάχιστες ευκαιρίες για εργασία, εξαιτίας του μεγάλου χρηματιστηριακού κραχ, οπότε για τουλάχιστον μια πενταετία έζησε λιτά και αφιερωμένος στις μελέτες του στο Γούντστοκ της Νέας Υόρκης και στο Καρμέλ της Καλιφόρνια. Το 1932–33 ο Campbell δίδαξε στο προπαρασκευαστικό σχολείο που είχε μαθητεύσει ο ίδιος, ενώ τον επόμενο χρόνο έγινε δεκτός ως καθηγητής λογοτεχνίας στη Νέα Υόρκη, στο πρόσφατα ιδρυμένο κολέγιο Sarah Lawrence. Εκεί δίδαξε μέχρι τη συνταξιοδότησή του, το 1972. Από τότε, αυτός και η σύζυγός του, η γνωστή χορεύτρια και χορογράφος Ζαν Έρντμαν (Jean Erdman), μετακόμισαν στη Χονολουλού της Χαβάης.

Ο Κάμπελ απέδιδε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τη μυθολογία στα παιδικά του βιώματα, τότε που οι γονείς τους τον πήγαν στην έκθεση Η Άγρια Δύση του Μπούφαλο Μπιλ και στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, όπου γοητεύτηκε από αντικείμενα ιθαγενών Αμερικανών. Έχοντας ο ίδιος ρωμαιοκαθολική ανατροφή, διαπίστωσε ομοιότητες μεταξύ φαινομενικά μοναδικών χριστιανικών πεποιθήσεων, όπως η παρθενογένεση του Ιησού, και των θρησκευτικών πεποιθήσεων των Αμερικανών ιθαγενών. Επειδή επρόκειτο για πολύ στενές ομοιότητες για να είναι συμπτωματικές, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτές οι πεποιθήσεις δεν θα μπορούσαν να είναι αποτέλεσμα ανεξάρτητης ιστορικής ανάπτυξης.

Τούτο το πρώιμο συμπέρασμα του Κάμπελ αποτέλεσε το έναυσμα για τη διαμόρφωση των θεμελιωδών πεποιθήσεών του: ότι οι ομοιότητες υπολογίζονται περισσότερο από τις διαφορές μεταξύ των μύθων, ότι οι παγκόσμιες μυθολογίες συσχετίζονται, ότι ο μύθος δεν πρέπει να ερμηνεύεται ιστορικά και γραμμικά, και ότι οι θρησκείες παρερμηνεύουν συστηματικά τους δικούς τους μύθους.

Κατά την παραμονή του στην Ευρώπη ανακάλυψε τα κλειδιά για την μη ιστορική και μη κυριολεκτική ερμηνεία των μύθων στο έργο των Ζίγκμουντ Φρόιντ και Καρλ Γιουνγκ, των δύο κορυφαίων μορφών της σύγχρονης ψυχολογίας. Κεντρίστηκε επίσης το ενδιαφέρον του για τους μύθους και τις φιλοσοφίες της Ανατολής μετά από μια τυχαία συνάντησή του με τον επίδοξο μεσσία της θεοσοφικής εταιρείας και μετέπειτα φιλόσοφο Κρισναμούρτι.

Τη δεκαετία του '70 και του '80 ο Κάμπελ έγινε δημοφιλής δίνοντας αμέτρητες διαλέξεις, και οι ιδέες του για τον ρόλο της μυθολογίας στην ανθρώπινη εξέλιξη βρήκαν εύφορο έδαφος. Μάλιστα, μία συνέντευξη έξι επεισοδίων, που έδωσε στη δημόσια τηλεόραση με τον Αμερικανό δημοσιογράφο Μπιλ Μόγιερς (Bill Moyers), τον έβαλε στο σπίτι κάθε Αμερικανού.

Δυστυχώς, ο Κάμπελ πέθανε προτού προβληθεί η συνέντευξη, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1988.

Από την εποχή που ο Κάμπελ εργαζόταν για τη συγγραφή του πρώτου του βιβλίου με τίτλο Ένα Θεμελιώδες Κλειδί στην Αφύπνιση του Φίνεγκαν [(A Skeleton Key to Finnegans Wake) (1944, σε συνεργασία με τον Henry Morton Robinson)], παρακολουθούσε τις διαλέξεις του Χάινριχ Τσίμερ (Heinrich Zimmer, 1890–1943), ενός Γερμανού Ινδολόγου στο Κολούμπια, ο οποίος είχε εξαναγκαστεί σε εξορία από τους Ναζί. Ο Τσίμερ πέθανε σύντομα και ο Κάμπελ αφιέρωσε τα επόμενα 12 χρόνια για να μετατρέψει τις σημειώσεις των διαλέξεων του Τσίμερ σε τέσσερις τόμους: Μύθοι και Σύμβολα στην Ινδική Τέχνη και Πολιτισμό [(Myths and Symbols in Indian Art and Civilization) (1946)], Ο Βασιλιάς και το Νεκρό Σώμα [(The King and the Corpse) (1948)], Οι Φιλοσοφίες της Ινδίας [(Philosophies of India) (1951)] και Η Τέχνη της Ινδιάνικης Ασίας [(The Art of Indian Asia)(1955). Ενώ επίσημα αναφέρεται μόνο ως επιμελητής αυτών των έργων, ο Κάμπελ ήταν στην πραγματικότητα σχεδόν συν-συγγραφέας. Παρότι συνήθως συνδέουν τον Κάμπελ με τον Γιουνγκ, ουσιαστικά από τον Τσίμερ πήρε ο Κάμπελ τη συγκριτική και συμβολική του προσέγγιση στη μυθολογία.

Το έργο σταθμός, το οποίο παραμένει το πιο γνωστό και πιο πολυδιαβασμένο, είναι το Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα [(The Hero with Thousand Faces) (1949), το οποίο είχε αρχίσει να γράφει πριν από τα έργα του Τσίμερ. Με αυτό ο Κάμπελ συνέδεσε την πλοκή με το νόημα του μύθου και ισχυρίστηκε ότι αποκρυπτογράφησε την κοινή πλοκή όλων των μύθων των ηρώων. Και αντί να περιορίσει την προσέγγισή του στον μύθο και στον άνθρωπο, επιχείρησε να ανακαλύψει μέσω του μύθου το κλειδί για την κατανόηση ολόκληρου του σύμπαντος.

Το 1988 ολόκληρη η τηλεοπτική συνέντευξη με τον Μάγιερς κυκλοφόρησε σε βιβλίο με τίτλο Η Δύναμη του Μύθου (The Power of Myth), στο οποίο συνόψισε την δια βίου υπεράσπιση της άποψης πως ο μύθος παίζει καθοριστικό ρόλο για μια ευτυχισμένη ζωή. Επαναδιατύπωσε το θέμα της ενότητας των μύθων που αρχικά ανέφερε στον Ήρωα, ενώ ισχυρίστηκε πως διαπίστωσε την ύπαρξη αυτής της ενότητας όχι μόνο στις ομοιότητες μεταξύ των παραδοσιακών μύθων του κόσμου αλλά και στη νεότερη πηγή μύθων, όπως είναι το ταξίδι στο διάστημα. Δεν είναι άλλωστε καθόλου τυχαίο ότι ο Τζορτζ Λούκας, ο δημιουργός της πασίγνωστης κινηματογραφικής επιτυχίας Ο Πόλεμος των Άστρων, δήλωνε ήδη από το 1977, ότι το σενάριο σε ένα βαθμό διαμορφώθηκε από τα γραπτά του Τζόζεφ Κάμπελ και κυρίως από το